.:: Kluczborsko-Oleska Lokalna Organizacja Turystyczna ::.Powiat kluczborski

Powiat kluczborski

GEOGRAFIA

Powiat kluczborski położony jest na Nizinie Śląskiej nad rzeką Stobrawą - prawym dopływem Odry, w północnej części województwa Opolskiego obejmującego południowo-zachodnią część kraju prastarej piastowskiej Ziemi Śląskiej. Zdecydowana część jego obszaru nie wykracza poza wysokość 250 m n.p.m. W krajobrazie dominują, więc tereny nizinne, a występujące nierówności terenu - deniwelacje z reguły nie wykraczają poza wartości 20-40 m. Powiat administracyjnie podzielony jest na cztery gminy: Kluczbork, Wołczyn, Byczyna i Lasowice Wielkie - trzy pierwsze to gminy miejsko-wiejskie, czwarta to gmina wiejska. Na powierzchni powiatu liczącej 852 km2 zamieszkuje obecnie około 72 000 ludzi. Na jego terytorium krzyżują się szlaki kołowe dróg krajowych nr 11 Gliwice - Poznań oraz nr 45 Opole – Łódź. Sprzyja to rozwojowi transportu osobowego i towarowego zarówno w głąb kraju jak i poza jego granice (Niemcy i Czechy). Miasto Kluczbork to również ważny węzeł kolejowy z liniami łączącymi: Katowice – Wrocław, Katowice – Poznań, Kluczbork – Opole (szynobus).

HISTORIA

Główne zręby osadnictwa średniowiecznego na Ziemi Kluczborskiej związane były z szeroką akcją osadniczą II połowy XIII wieku. To wówczas prawa miejskie uzyskały trzy miasta tego subregionu: Wołczyn w 1261 r., Byczyna w 1268 r. oraz Kluczbork - dotychczasowa osada targowa - otrzymał dokument lokacyjny z rąk Henryka IV Probusa w 1274 r., stając się głównym ośrodkiem gospodarczo-administracyjnym Ziemi Kluczborskiej. Znajdujący się tutaj sąd był organem apelacyjnym dla mieszkańców wsi, odwołujących się od wyroków sądów wiejskich. Osadnictwo wiejskie bowiem na tych terenach sięga również XIII wieku, np. lokacja Chocianowic nastąpiła już w 1213 r., Laskowic w 1239 r., a Lasowic Wielkich i Małych w 1292r. Kolejne lata to okres systematycznego rozwoju miast, mimo bardzo częstych zmian właścicieli tych terenów, przekazujących miasta w darowiźnie, jako spadek czy w zastaw za długi. Na krótko /1341-1356/ Kluczbork, Byczyna i Wołczyn znalazły się we władaniu Kazimierza Wielkiego, który oddał Ziemię Kluczborską królowi Czech - Karolowi II w zamian za księstwo warszawskie. W sumie najdłużej pozostawała ona w posiadaniu władców piastowskiej linii brzeskiej, aż do jej wygaśnięcia w roku 1675. W 1430 roku Ziemia Kluczborska została ogarnięta ruchem husyckim. Kluczbork zajęty przez husytów stał się centrum tego ruchu na Śląsku i równocześnie obiektem ataków sił antyhusyckich, systematycznie podejmujących próby zdobycia miasta. Ponieważ próby te nie dały rezultatu, przystąpiono do negocjacji i za ekwiwalent pieniężny Byczyna i Kluczbork zostały wykupione z rąk husytów w 1433 r., zaś Wołczyn pozostawał w ich rękach do 1436 r., po czym przeszedł na stałe pod władanie książąt oleśnickich. Kluczborkiem i Byczyną władali książęta opolscy, ostatecznie w 1536 r., dzięki staraniom Ferdynanda I, Kluczbork wraz z Byczyną powróciły do księstwa brzeskiego, pozostając w nim aż do wygaśnięcia rodu.

Na lata panowania Fryderyka II i Jerzego II przypadł na tych terenach rozwój reformacji. Mimo początkowego oporu związanych z miastem Krzyżowców z czerwoną gwiazdą oraz mieszczan, wiara ewangelicka zaczęła się rozszerzać, obydwa kościoły w Kluczborku oddano ewangelikom, w Wołczynie i w Kluczborku otwarto specjalne szkoły dla polskich pastorów na tym terenie. W efekcie mieszczanie kluczborscy pozostali wierni luteranizmowi w latach następnych. Oprócz sfery religijnej reformacja wpłynęła także na życie miasta: nastąpiło zdecydowane wzmocnienie władzy książęcej kosztem praw samorządu miejskiego.
W II połowie XVI wieku Ziemia Kluczborska stała się widownią walk między siłami polskimi i habsburskimi. Ubiegający się o tron polski arcyksiążę Maksymilian Habsburg został pokonany w bitwie pod Byczyną przez kanclerza i hetmana koronnego Jana Zamojskiego 24 stycznia 1588 roku.
Trudny okres w dziejach tej ziemi to czasy wojny trzydziestoletniej, toczonej między zwolennikami protestantyzmu a katolicyzmu, w wyniku której miasta były wielokrotnie plądrowane. Dopiero zakończenie wojny przyniosło warunki do rozwoju tego regionu. Pokój westfalski /1648r./ przyznał księstwom brzeskiemu i oleśnickiemu, a więc całej ziemi kluczborskiej wolność wyznania augsburskiego. Dzięki temu Kluczbork stał się ośrodkiem kulturalnym polskich protestantów, osiedlających się tutaj i w innych okolicznych miejscowościach prześladowanych arian. Jest to również czas rozkwitu byczyńskiego gimnazjum, słynącego z wysokiego poziomu nauczania.
Po śmierci ostatniego księcia brzeskiego, Kluczbork i Byczyna przypadły Habsburgom, zaś w 1742 r. wraz z całym Górnym i Dolnym Śląskiem przeszły pod panowanie pruskie. Sytuacja nie uległa zmianie mimo kolejnych wojen śląskich. Ostatecznie ziemia kluczborska pozostała pod panowaniem niemieckim prawie 200 lat, Kluczbork i Byczyna jako miasta królewskie, zaś Wołczyn - pozostający w rękach magnackiego rodu Posadowskich był miastem prywatnym, aż do reformy ustrojowej Steina i Hardenberga zapoczątkowanej w 1807 r., zwieńczonej nowym podziałem administracyjnym, który spowodował, że od 1816r. Kluczbork stał się miastem powiatowym. Do powiatu, obok gmin wiejskich weszły Byczyna i Wołczyn.
Przygraniczne położenie powiatu kluczborskiego wpływało niekorzystnie na jego rozwój, sytuacja nieco się poprawiła dzięki budowie linii kolejowej /pierwszy odcinek: Oleśnica - Namysłów - Kluczbork - Fosowskie w 1868 r./. W sumie aż do okresu międzywojennego powiat pozostał tradycyjnym obszarem rolniczym, ze słabo rozwiniętą infrastrukturą przemysłową, choć to wówczas powstały zalążki funkcjonujących obecnie zakładów: w 1893r. powstała fabryka drożdży - dzisiejsza Śląska Fabryka Drożdży z Wołczyna, czy zakład metalowy powstały w Kluczborku w 1905, obecna Fabryka Maszyn i Urządzeń „Famak".
II wojna światowa przyniosła zasadnicze zmiany, powiat przestał być obszarem nadgranicznym, dokonała się również znaczna wymiana ludności. Jednak już w kwietniu powołano Starostwo Powiatowe w Kluczborku, które dokonało wstępnego podziału administracyjnego Ziemi Kluczborskiej, a ostateczny podział został zatwierdzony rozporządzeniem wojewody śląsko - dąbrowskiego z 27 XI 1945 r. i obowiązywał do 1975 roku. Ponownie powiat kluczborski rozpoczął działalność w styczniu 1999 roku.

PRZYRODA

Jednym z bogactw powiatu kluczborskiego jest jego przyroda. Patrząc z lotu ptaka powiat pocięty jest mozaiką lasów i łąk oraz pól uprawnych. Licznie występujące rzeczki i stawy powodują, że teren powiatu charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem siedlisk i zbiorowisk roślinnych. Tutejsze kompleksy leśne z licznymi rezerwatami przyrody są bardzo atrakcyjne dla grzybiarzy – cechuje je zarówno wielkie bogactwo grzybów, jak i runa leśnego. Lasy pełne są zwierzyny co stanowi niemałą atrakcję dla myśliwych. Oprócz różnorodności świata roślin i zwierząt oraz obfitości lasów powiat posiada zasoby bogactw naturalnych, do których między innymi można zaliczyć: solankę wołczyńską (chlorowo-sodowo-wapniowo-bromkowo-żelazisto-borową posiadającą atest Ministra Ochrony Środowiska), żwir budowlany, piasek, torf, czyste powietrze, dobrą wodę i dużo zieleni.

EKOLOGIA

W granicach administracyjnych powiatu zlokalizowanych jest pięć rezerwatów przyrody. Najmłodszy z nich utworzony został w 2001 r. Powierzchnia objęta ochroną to 40 ha dobrze wykształconych zbiorowisk leśnych, torfowiskowych i wodnych.
Jednym z dwóch na Opolszczyźnie rezerwatów florystycznych jest leśno-stawowy rezerwat przyrody Smolnik (położony na terenie Stobrawskiego Parku Krajobrazowego) w miejscowości Szumirad gm. Lasowice Wielkie. Rezerwat utworzono w celu zachowania licznego niegdyś stanowiska kotewki orzecha wodnego (przedstawiciela chronionego gatunku roślin wodnych) oraz ochrony przylegającego do stawu lasu o charakterze naturalnym. W granicach rezerwatu istnieje wiele chronionych i rzadkich gatunków flory, takich jak: rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, bobrek trójlistkowy i in. Z gatunków zwierząt licznie reprezentowane są ptaki w tym: bocian czarny, zimorodek, dzięcioł zielony, łabędź niemy, wodnik. Przepływająca przez rezerwat rzeka Budkowiczanka jest miejscem bytowania bobrów i wydr.
Pobliskie śródleśne bagna i tereny podmokłe zostały objęte ochroną w formie użytków ekologicznych (Kamieniec, Żabiniec i Tuły).
Celem zachowania w nienaruszonym stanie naturalnych form przyrody realizuje się przedsięwzięcia ekologiczne zmierzające do eliminowania emisji zanieczyszczeń gazowych, przestarzałych technologii oraz uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej (kanalizacje, oczyszczalnie ścieków) oraz uporządkowanie gospodarki odpadami.

TURYSTYKA

Walory turystyczne ziemi kluczborskiej kuszą wszystkich tych, którzy szukają ucieczki od zgiełku wielkich miast. Ziemia Kluczborska położona jest w północno-wschodniej części Opolszczyzny, bogata w przepiękne lasy, łąki, rzeczki i stawy jest jednym z najpiękniejszych jej zakątków i doskonałym miejscem do uprawiania turystyki, agroturystyki i ekoturystyki.
Niezwykłą przyjemnością dla turysty uciekającego od zgiełku wielkich miast mogą być wędrówki po trasach wiodących przez zagubione wśród lasów liczne rezerwaty przyrody. Pełne saren, dzików, jeleni, zajęcy, kun i lisów lasy przyciągają myśliwych, a bogactwo ich runa kusi zbieraczy. Chojna natura obdarowuje prawdziwkami, maślakami, kurkami, podgrzybkami a także jagodami i borówkami.
Na atrakcyjnych terenach w miejscowościach Szumirad, Trzebiszyn i Tuły proponujemy lokalizację domków letniskowych. Natomiast do miejscowości Bąków zapraszamy turystów, którzy zaznają spokoju i odprężenia spacerując wzdłuż rzeki Stobrawy i obcując z naturalnym środowiskiem leśnym. Zapraszamy do zaplanowania dłuższego pobytu w Ośrodku Turystyczno-Wypoczynkowym w Bąkowie, który zapewnia bazę noclegową z pełnym zapleczem socjalnym, jak również możliwość korzystania ze sprzętu pływającego oraz boiska do siatkówki i koszykówki, kort tenisowy, plac zabaw dla dzieci.
Powiat Kluczborski szczyci się wyjątkowymi, niezwykle interesującymi zabytkami nierozerwalnie związanymi z historią tych ziem, przypominającymi o średniowiecznych korzeniach miast i wsi. Na szczególną uwagę zasługuje czternastowieczny kościół ewangelicki pw. Zbawiciela w Kluczborku, w którym przed wiekami swe kazania głosił Adam Gdacjusz zwany „Śląskim Rejem”. Warto też udać się do Byczyny – miasta o ciekawym układzie urbanistycznym ze świetnie zachowanymi murami obronnymi i fragmentami fosy z XIV-XV wieku. Z tego okresu pochodzi również ewangelicki kościół św. Mikołaja oraz kaplica cmentarna św. Jadwigi.
Powiat kluczborski to wyjątkowe miejsce, gdzie zachowała się bardzo liczna grupa kościołów drewnianych, większość z nich powstała dla potrzeb ewangelików. Polecamy zatem wędrówki rowerowe po Ziemi Kluczborskiej trasą kościółków drewnianych, które tworzą charakterystyczny i malowniczy element naszego krajobrazu, świadczący nie tylko o historii budowlanej regionu, ale przede wszystkim o losach mieszkańców tych ziem.
Niezwykłą atrakcją powiatu są trasy wiodące przez położone wśród lasów rezerwaty przyrody, do których należą m.in.: rezerwat przyrody w Szumiradzie i Bażanach. Ponadto godna uwagi jest niezwykle pięknie zachowana aleja dębów na trasie Nowa Bogacica – Piec, w której wszystkie okazy liczą co najmniej 300-400 lat. Do atrakcji należy także szlak turystyczny wraz z muzeum im. Jana Dzierżona ze stałą ekspozycją poświęconą pszczelarstwu. Nieskażona przyroda Ziemi Kluczborskiej obfitująca w smaczne pożytki nektarowe i spadziowe sprawiła, że symbolem tego regionu jest miód – wielki dar natury. Ten kluczborski bywa złocisty, czasami ciemny. Gęsty albo rzadki, ale zawsze o niepowtarzalnym smaku. Pachnie sadami i polnymi kwiatami. Smakując go, niezależnie od pory roku, wracamy wspomnieniami na ukwieconą leśną polanę w upalny lipcowy dzień. Ze wspaniałomyślności natury korzystano tu od wieków, trudniąc się właśnie hodowlą pszczół i produkcją miodu. Tutejsze tereny mają ogromne pszczelarskie tradycje. Stąd pochodzi ksiądz Jan Dzierżon, najsławniejszy polski pszczelarz.

KULTURA

Życie kulturalne powiatu skupia się wokół miejsko-gminnych instytucji kultury oraz parafii rzymskokatolickich i ewangelicko-augsburskich. Na terenie powiatu kluczborskiego odbywa się co roku wiele atrakcyjnych imprez które zajmują ważne miejsce w ofercie turystycznej powiatu:
Kluczbork, to centrum kulturalne powiatu. Tutaj odbywa się najwięcej imprez. Przez cały rok w Muzeum im. Dzierżona można oglądać wernisaże i wystawy, a w kościele ewangelickim pw. Chrystusa Zbawiciela odbywają się międzynarodowe koncerty organowe. Kilka razy w roku w tutejszej hali widowiskowo-sportowej organizowane są koncerty polskich gwiazd estrady, występy kabaretów i spektakle operowe. Młodzież chętnie spotyka się w Jazz Pubie, gdzie w weekendy można posłuchać muzyki na żywo. Kulminacja imprez kulturalnych przypada na maj i czerwiec. Wtedy odbywają się m.in. obchody 1 i 3 maja, którym towarzyszy Międzynarodowy Wyścig Kolarski Juniorów po Ziemi Kluczborskiej, a w czerwcu festyny charytatywne: „Dorośli Dzieciom” i „Dzieci Dzieciom”. Największym wydarzeniem są jednak Dni Kluczborka, podczas których na mieszkańców czeka zawsze mnóstwo atrakcji. Wtedy do Kluczborka zjeżdżają największe gwiazdy – Maryla Rodowicz, Perfect, In-Grid, Kasia Kowalska itp.

W drugim co do wielkości mieście powiatu – Wołczynie – corocznie w maju organizowane są dla wszystkich mieszkańców i przybyłych gości Dni Wołczyna. Wielkim wydarzeniem są lipcowe coroczne Spotkania Młodych. Wtedy Wołczyn staje się miejscem, gdzie spotykają się ludzie z całej Polski, pragnący spotkać się z Bogiem, nawiązać nowe przyjaźnie, rozwiązywać wspólnie problemy i inaczej postrzegać Kościół.

Aby uatrakcyjnić spędzany czas w uroczej Byczynie organizowane są imprezy cykliczne: Krajowy Zlot Piłkarzy Weteranów – Mistrzostwa Polski Oldbojów w Piłce Nożnej, Międzynarodowy Festyn Rycerski, Turniej Behemota, Wojewódzki Turniej Recytatorski o Buławę Hetmańską oraz Dni Kultury Chrześcijańskiej.

Gmina Lasowice raczej nie obfituje w wielkie wydarzenia kulturalne. Można się tutaj jednak doskonale bawić na festynach z okazji dożynek lub imprezach organizowanych przez ochotnicze straże pożarne czy rady sołeckie.

Imprezy cykliczne w powiecie kluczborskim

Gmina Kluczbork

Międzynarodowy Wyścig Kolarski po Ziemi Kluczborskiej (maj),
Majówka stowarzyszeń (maj),
Festyn „Dzieci Dzieciom” (czerwiec),
Festyn „Dorośli Dzieciom” (czerwiec),
Dni Kluczborka (czerwiec),
Wystawy i wernisaże w muzeum im. ks. Jana Dzierżona,
Koszykówka uliczna (czerwiec-sierpień),
Mikołajki (grudzień),
Kluczborskie Kasztanki (maj),
Dożynki Miejsko-Gminne (wrzesień),
Kluczborska Liga Piłki Siatkowej i Piłkarskich „Piątek” o Puchar Burmistrza Kluczborka (październik – marzec),
Międzynarodowe koncerty organowe (cały rok)

Gmina Wołczyn

Dni Wołczyna (maj),
Ogólnopolskie Spotkanie Młodych (lipiec),
Zakończenie lata (wrzesień)

Gmina Byczyna

Międzynarodowy Zlot Piłkarzy Weteranów i Mistrzostwa Polski Oldbojów (czerwiec / lipiec),
Tydzień Kultury Chrześcijańskiej (wrzesień),
Mistrzostwa Byczyny w Siatkówce Plażowej (lipiec),
Wojewódzki Turniej Recytatorski o „Buławę Hetmańską” (styczeń),
Chorągwiany Turniej Piłki Siatkowej (listopad)

Gmina Lasowice Wielkie

Powiatowy Turniej Piłki Nożnej Dziewcząt (czerwiec),

Festyn Sportowo-Pożarniczy (sierpień/wrzesień)

GOSPODARKA

Powiat ma charakter rolniczo-przemysłowy. Ponad połowę jego powierzchni zajmują użytki rolne. Średnia jakość gleb oraz łagodny klimat sprzyjają uprawie żyta, pszenicy i roślin okopowych. Do bogactw tych terenów należą zasoby mineralne: przede wszystkim lecznicza solanka wołczyńska, a także złoża żwirów budowlanych, piasków oraz torfu. Do najważniejszych działów kluczborskiej gospodarki można zaliczyć przemysły: elektromaszynowy, spożywczy i budowlany. Przemysł skupiony jest głównie w stolicy regionu – Kluczborku. Największe firmy gminy to: Fabryka Maszyn i Urządzeń "Famak", PV "Prefabet - Kluczbork" S.A. Wśród inwestorów zagranicznych dominuje kapitał niemiecki. Okucia do stolarki okiennej i drzwi produkuje tu firma AUBI, płyty i rury betonowe – wspomniany już P.V. Prefabet. Swoje markety usytuowały tu sieci francuska, niemiecka i portugalska. Drugim ważnym ośrodkiem przemysłowym w powiecie jest Wołczyn. W końcu XIX wieku powstał tu zakład produkujący drożdże działający do dziś pod nazwą Lesaffre Bio-Corporation Sp. z o.o. Działa tu również Huta Szkła Kama Vitrum. Obecnie na terenie powiatu zarejestrowanych jest blisko 5 tys. podmiotów gospodarczych. Działalność gospodarcza wspierana jest przez sieć banków i towarzystw ubezpieczeniowych.

WSPÓŁPRACA PARTNERSKA

Powiat Kluczborski posiada dobrze rozwiniętą współpracę partnerską. W marcu 2000 r. podpisano akt partnerstwa z niemieckim Powiatem Bad Dürkheim, a w maju 2000 r. deklarację o wzajemnej współpracy z Powiatem Brzeżańskim na Ukrainie. W efekcie tych porozumień powiaty zaczęły współpracować ze sobą na wielu płaszczyznach. Zbliżenie nastąpiło zwłaszcza między najmłodszymi mieszkańcami Powiatu Kluczborskiego i Bad Dürkheim. Uczniowie kluczborskich szkół niejednokrotnie gościli u swoich kolegów z zachodu, ci przyjeżdżali do Kluczborka. Kontakty zacieśnili także nauczyciele, którzy podczas wizyt poznawali specyfikę pracy w niemieckich szkołach, dzieląc się jednocześnie doświadczeniami zawodowymi tamtejszymi nauczycielami. Podjęto wzajemne próby zainteresowania partnerów swoją kulturą. W Bad Dürkheim swoje prace malarskie prezentował Piotr Gruss, w Kluczborku wystawiała Jutta Weckerle. Prezentowały się również zespoły muzyczne z obu powiatów. Mieszkańcy Powiatu Bad Dürkheim przekazali w lutym 2000 roku pieniądze dla kluczborskiego szpitala, zebrane podczas specjalnie przeprowadzonej akcji. Kluczborczanie z kolei pomagali mieszkańcom Powiatu Brzeżany. W maju 2000 roku przekazano dary dla potrzebujących. Kontakty partnerskie między Powiatami: Kluczborskim i Bad Dürkheim zaowocowały podpisaniem partnerstw pomiędzy gminami tych powiatów.

Kluczborsko-Oleska Lokalna Organizacja Turystyczna